Bütçe sistemi, bir ülkenin ekonomik anayasasıdır. Kamu kaynaklarının nereye, ne şekilde harcandığı, bu kaynakların ne yollarla edinildiği önemlidir. Bütçeye işlenen her bir rakamın büyük bir önemi vardır. Çünkü her bir rakam, bir geliri ya da harcamayı işaret edebiliyor. Buna ek olarak bazı rakamlara daha fazla özellik atanıyor ve bir şifrenin anahtarı görevini görüyorlar. Analitik bütçe sınıflandırması 2022 (ABS) rehberi de hangi rakamın, hangi şifrenin anahtarı olduğunu ortaya koydu.
ABS, bir bütçe sistemini işaret etmese de kullanım alanı açısından modern kamu maliyesinin bir parçası. Hatta olmazsa olmazlarından biridir. Türkiye’nin son çeyrek yüzyılda önem verdiği, son yıllarda da kullanım şeklini netleştirdiği bu sistem önemli bir görev görüyor. Hazineye paranın hangi yoldan nasıl geldiği ve hangi kurum aracılığıyla, hangi gerekçeyle çıktığı netleştiriliyor.
İçindekiler
Analitik Bütçe Sınıflandırması Nedir?
Bir bütçe yapma sistemi değildir. Kamu maliyesi açısından son derece önemli bir kavramı temsil ediyor. Gelir ve giderlerin detaylı ama kısaca anlaşılabilmesi için oluşturulan kod yapısıdır. Bu kod yapısındaki her bir rakam kümesi ve sayı bir kurumu ya da eylemi işaret ediyor.
Evrensel bir sistem olarak kullanılan analitik bütçe sınıflandırması 2022 rehberi de buna göre yayınlanıyor. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı her yıl bir rehber yayımlıyor. Bu rehber, hangi rakamın neyi ifade ettiğini detaylı bir şekilde açıklıyor. Bu sayede kamu giderinin hangi şekilde yapıldığı anlaşılabiliyor.
Analitik Bütçe Sınıflandırması 2022 Neler Değişti?
Bütçe tertibi konularının daha anlaşılır olabilmesi için yapılan bu çalışmada bazı terimler ve kurallar değişikliğe uğruyor. Bunlardan biri de geçtiğimiz yıl oldu. ABS’nin 4 ana unsurundan birini oluşturan “Fonksiyonel Sınıflandırma” ifadesi değiştirildi. Bunun yerine “Program Sınıflandırması” ibaresi geldi. Analitik bütçe sınıflandırması 2022 tertibi yapılırken bu değişikliğe dikkat edilmesi çok önemli. Zaten rehber incelendiğinde değişikliği göz ardı etmek imkânsız.
Analitik Bütçe Sınıflandırması: Ne Neyi İfade Ediyor?
ABS 4 ana sınıfa ayrılıyor. Bu ana sınıfların her biri aynı zamanda bir kodu temsil ediyor. Kodların hangi sınıfı temsil ettiği analitik bütçe sınıflandırması 2022 rehberinde görülebiliyor. Örnek bir sınıflandırma kodu olarak şu sayıları kullanacağız: 12.123.456.789-0010.0020-01.02.03.04
Buna göre 4 ana sınıf şu başlıklardan ve içeriklerden oluşuyor:
- Program Sınıflandırması (Örnek kodun 12.123.456.789 bölümü): Fonksiyonel sınıflandırma kavramı değiştirilerek yerine Program Sınıflandırılması getirildi. Bütçeye “Ne?” sorusunun sorulduğu bölümdür. Sınıflandırma kendi içinde de 3’e ayrılıyor:
- Program Kodu: (12) Örneğin, Enerji Verimliliği ve Artırılması Programı
- Alt program Kodu: (123) Enerji güvenliği
- Faaliyetler Kodu: (456) Enerjide arz Güvenliği
- Alt Faaliyet Kodu: (789) Elektrik nakil hatlarının güvenliği
- Kurumsal Sınıflandırma (Örnek kodun 0010.0020 bölümü): Analitik bütçe sınıflandırması 2022 rehberinde belirtilen rakamlar her zaman dikkate alınmalıdır. Rakamların bu bölümü ise kurumları temsil ediyor. Yukarıdaki örnekteki gibi örneğin 10 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nı 20 de Enerji İşleri Genel Müdürlüğü’nü temsil ettiğini varsayıyoruz. Özetle kodun bu bölümü de kurumları temsil ediyor.
- Finansman Tipi sınıflandırma (Örnek kodun 01 bölümü): Burada da tıpkı diğerlerinde olduğu gibi Analitik bütçe sınıflandırması 2022 rehberi dikkate alınmalıdır. Çünkü sınıflandırmalarda rehber çok önemli. “Finansman Tipi Sınıflandırma Kodları” bölümünde 01, genel bütçeyi temsil ediyor. Finansman sınıfları 1’den 8’e kadar numaralandırılıyor.
- Ekonomik Sınıflandırma (Örnek koddaki 02.03.04 bölümü): Burası da harcamanın hangi kanalla yapıldığını belirleyen bölümdür. Alt bölümlerden oluştuğu için her bir rakam bir bölümü temsil ediyor. Analitik bütçe sınıflandırması 2022 rehberinde görüleceği üzere ekonomik sınıflandırma düzeye göre belirleniyor. Örneğin 02 mal alımını, 03 bakım onarım giderlerini ve 03 saha ekipmanı alımını temsil ediyor.
Analitik Bütçe Sınıflandırması 2022 Neden Önemlidir?
Bütçenin analitik sınıflandırmaya göre yapılabilmesini öğrenmek bütçe düzeni yapanlar için gerekli bir konudur. Maliyenin en önemli başlıklarından biri olan bu konu, devlet bütçelerini temsil etse de özel sektörü de yakından ilgilendiriyor.
Özellikle kamuya iş yapan firmaların finansman bölümlerinde bu şifreleri çözebilen kapasitede personel bulunmalıdır. Analitik bütçe sınıflandırması 2022 rehberinde ne yazdığı, kuruluşların bütçesinin hangi kalemden nasıl karşılanacağı ancak rakamların çözümüyle anlaşılabiliyor. ABS, büyük bir haritaya açılan küçücük bir anahtar deliğinden bakmak gibidir. Rakamları doğru okumak bu anahtarı açmak anlamına geliyor. Böylelikle büyük haritaya ulaşılabiliyor.
